Środki zaskarżenia

Szczegółowe objaśnienie

Odwołanie/zażalenie należy wnieść do organu wyższego stopnia nad organem I instancji za pośrednictwem organu, który wydał decyzję/postanowienie.

Jeżeli odwołanie zostanie wniesione bezpośrednio do organu odwoławczego z pominięciem organu, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie, organ II instancji ma obowiązek przekazania odwołania do organu I instancji. Organ I instancji może dzięki temu uwzględnić odwołanie i wydać nowe rozstrzygnięcie w trybie autokontroli (takie rozstrzygnięcie można ponownie zaskarżyć odwołaniem). Jeśli jednak organ I instancji uzna, że nie ma podstaw do uchylenia lub zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia, zobowiązany jest do przekazania odwołania/zażalenia wraz z aktami sprawy organowi wyższego stopnia (organowi II instancji) w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania/zażalenia.

Organ odwoławczy w pierwszej kolejności dokonuje oceny, czy odwołanie/zażalenie nie zawiera braków formalnych (patrz: Braki formalne). Następnie bada, czy wniesienie środka zaskarżenia jest dopuszczalne (patrz: Niedopuszczalność odwołania). W dalszej kolejności sprawdza, czy zostało ono wniesione w terminie.

Termin do wniesienia środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie decyzji/postanowienia (patrz: Doręczenia). Odwołanie należy wnieść w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, a zażalenie w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Do biegu terminu nie wliczamy dnia doręczenia rozstrzygnięcia. Jeżeli koniec terminu do wniesienia odwołania/zażalenia przypada na dzień ustawowo wolny od pracy lub na sobotę, termin do dokonania tej czynności upływa pierwszego dnia powszedniego następującego po tych dniach.

Odwołanie/zażalenie nie wymaga szczegółowego wyjaśnienia. Powinno jednak z niego wynikać, iż strona nie jest zadowolona z wydanego rozstrzygnięcia. Jednakże należy pamiętać, iż przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego określają sposób wniesienia podania (którym jest także odwołanie i zażalenie) i określają elementy, jakie podanie (tj. m.in. odwołanie lub zażalenie) powinno zawierać. Jeśli podanie nie spełnia wymagań określonych przepisami prawa, tj. zawiera braki, które nie zostały usunięte na skutek wezwania – organ rozpatrujący podanie nie rozpatrzy go (patrz: Pozostawienie bez rozpoznania).

Strona może także, w toku biegu terminu do wniesienia odwołania zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu, który decyzję wydał. W takim przypadku decyzja organu I instancji staje się ostateczna przed upływem 14 dni od dnia jej doręczenia.

Odwołanie wniesione w ustawowym terminie wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji za wyjątkiem sytuacji, gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Z kolei wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Organ, który wydał postanowienie może jednak wstrzymać jego wykonanie, jeśli uzna to za uzasadnione.

Na skutek wniesienia odwołania organ II instancji ponownie rozpatruje sprawę rozstrzygniętą decyzją organu I instancji, tj. dokonuje ponownej oceny zebranego przed organem I instancji materiału dowodowego. Organ odwoławczy może też sam przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe i przed wydaniem decyzji uwzględnić nowe okoliczności w sprawie. Może on też, w sytuacji, gdy organ I instancji naruszył przepisy postępowania administracyjnego, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie, przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Zatem organ II instancji wydaje decyzję, w której:

• utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję (czyli uznaje, że decyzja organu I instancji była prawidłowa) lub

• uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy (czyli uznaje, że pierwotna decyzja była wydana z naruszeniem przepisów oraz, że organ II instancji ma odmienny od organu I instancji pogląd) albo,

• uchylając decyzję umarza postępowanie w I instancji jako bezprzedmiotowe albo umarza postępowanie odwoławcze (patrz: Cofnięcie odwołania).

Wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia, tj. wniosku o wznowienie postępowania oraz wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji (postanowienia) jest możliwe w przypadku, gdy postępowanie administracyjne zakończyło się i decyzja w sprawie (lub postanowienie) stała się ostateczna. Na skutek wniesienia takiego środka zaskarżenia decyzja ostateczna (postanowienie) podlega weryfikacji mającej na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwego rozstrzygnięcia. Tryby weryfikacji decyzji nie są stosowane zamiennie. Przepisy prawa określają konkretne okoliczności stanowiące podstawę do wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.

Te dwa tryby powodują również odmienne następstwa: na skutek wznowienia postępowania wadliwa decyzja jest uchylana i sprawa rozpatrywana jest ponownie co do istoty. W przypadku zastosowania trybu stwierdzenia nieważności – organ odwoławczy ma możliwość wydania decyzji eliminującej decyzję z obrotu prawnego (analogicznie postanowienia). W takiej sytuacji zaskarżone rozstrzygnięcie w ogóle nie wywołuje skutków prawnych. W przypadku gdy nie ma możliwości wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji przepisy prawa przewidują także możliwość uchylenia lub zmiany ostatecznej decyzji (patrz: Zmiana decyzji).

Należy także wspomnieć, iż organ odwoławczy nie może zmienić już wydanej w I instancji decyzji w zakresie, który był korzystny dla strony, tzn., wydając rozstrzygnięcie, nie może pogorszyć sytuacji strony odwołującej się, chyba, że decyzja organu I instancji rażąco narusza prawo lub interes społeczny.